English info

Prawo pięciu sił Portera

Autor: Michał Stopka

Data: 29 marca 2008

Jakiś czas temu pisałem, że na kurs giełdowy spółki wpływają oczekiwania dotyczące zysków firmy w przyszłości. Jedną z teorii próbujących wyjaśnić, jakich zysków można spodziewać się w danej branży jest analiza pięciu sił Portera. Zagadnienie to zostało opisane m.in. w wydanej przez PWE książce pt. “Analiza strategiczna przedsiębiorstwa”, której autorkami są Grażyna Gierszewska oraz Maria Romanowska. Ze wspomnianej pozycji korzystałem przy pisaniu tego artykułu.

Porter wskazuje następujące czynniki, które wpływają na atrakcyjność branży:

  • Siła oddziaływania dostawców i ich możliwość wywierania wpływu na firmę.
  • Siła oddziaływania odbiorców i ich możliwość wywierania wpływu na firmę.
  • Siła walki konkurencyjnej w danym sektorze.
  • Groźba wejścia nowych konkurentów.
  • Groźba wejścia na rynek substytutów.

Atrakcyjność sektora jest tym mniejsza, im większa jest siła odbiorców i dostawców, im większa jest możliwość wejścia do sektora nowych konkurentów, pojawienia się na nim substytutów oraz, dodatkowo, im większa jest walka konkurencyjna pomiędzy firmami w danej branży.

Siła dostawców i odbiorców:

Pozycja danej firmy względem dostawców i odbiorców zależy od:

  • Relacji podaży i popytu.
  • Stopnia koncentracji sektora dostawcy w porównaniu z sektorem odbiorcy (im wyższa koncentracja, tym większa siła dostawcy, np. bank-klient indywidualny).
  • Uzależnienia jakości produktu końcowego od jakości komponentów dostarczanych przez dostawcę (im większe uzależnienie, tym większa siła, np. mikroprocesory w komputerach).
  • Monopolu dostawcy lub odbiorcy (spowodowanego np. dominacją w sektorze, czy też niepowtarzalnością technologiczną lub użytkową wyrobu).
  • Dużego udziału dostawcy w kosztach odbiorcy (z jednej strony umacnia pozycję dostawcy, ale z drugiej zwiększa ryzyko nacisków na obniżenie ceny, gdyż nawet mała obniżka kosztów może znacznie zwiększyć zysk odbiorcy).
  • Kosztu zmiany dostawcy.
  • Możliwości integracji pionowej, czyli możliwość wytwarzania przez dostawcę wyrobu finalnego lub też rozpoczęcia produkcji danego materiału czy komponentu przez odbiorcę.

Pojawienie się nowych wyrobów (konkurentów) oraz substytutów zależy od:

  • Atrakcyjności sektora (dynamika wzrostu popytu i rentowność sektora).
  • Wysokości barier wejścia do sektora.
  • Możliwości działań odwetowych ze strony już istniejących producentów w sektorze (np. obniżenie cen produktów lub zablokowanie kanałów dystrybucji).

Bariery wejścia do sektora zależą od:

  • Ekonomii skali, czyli minimalnej wielkości produkcji, która zapewnia koszt jednostkowy produktu poniżej ceny rynkowej.
  • Wysokiego poziomu technologicznego, czyli wysokiej jakości produkcji związanej z zakupem odpowiedniej technologii oraz mistrzowskiej organizacji produkcji.
  • Braku dostępu do kanałów dystrybucji, co wiąże się ze zbyt dużym kosztem, który trzeba ponieść, aby sprzedawać wyroby.
  • Formalnych barier wejścia na rynek, np. regulacji państwowych, takich jak: licencje, patenty, atesty).
  • Barier celnych.

Analizując łącznie bariery wejścia i wyjścia dochodzi się do ciekawych wniosków:

  • Wysokie bariery wejścia i niskie wyjścia powodują wysokie i stałe dochody.
  • Wysokie bariery wejścia i wysokie wyjścia powodują wysokie i ryzykowne dochody.
  • Niskie bariery wejścia i wysokie wyjścia powodują niskie i ryzykowne dochody.
  • Niskie bariery wejścia i niskie wyjścia powodują niskie i stałe dochody.

Analiza konkurencji w sektorze składa się z:

Analizy koncentracji sektora, która polega na zbadaniu wielkości firm działających w branży. Można do tego użyć wzoru na stopę koncentracji:

S = udział produkcji danej firmy = wielkość produkcji danej firmy/wielkość całej branży

Dzięki temu wskaźnikowi można poszeregować firmy od największej do najmniejszej. Dodatkowo możliwe jest zsumowanie udziałów dla pierwszych pięciu lub dziesięciu firm w branży. Im mniejsza koncentracja, tym bardziej warunki w sektorze zbliżone są do wolnej konkurencji. Natomiast przy dużej koncentracji sektora istnieje zagrożenie narzucenia warunków gry przez jedną lub kilka firm.