English info

Zamknięte fundusze inwestycyjne - tendencje na rynku

Autor: Małgorzata Kosiecka

Data: 25 grudnia 2009

Chociaż zamknięte fundusze inwestycyjne istnieją na polskim rynku od około 10 lat, to ich popularność wśród drobnych inwestorów wciąż jest niewielka. Warto jednak bliżej zapoznać się z tym rodzajem inwestycji, gdyż w porównaniu do bardziej znanych na naszym rynku otwartych funduszy inwestycyjnych, niesie za sobą dodatkowe korzyści.

Możliwości inwestycyjne

W przeciwieństwie do funduszy inwestycyjnych otwartych, fundusze inwestycyjne zamknięte cechują się bardziej elastyczną polityką inwestycyjną i większymi możliwościami inwestycyjnymi. Dzięki większej swobodzie wyboru podczas alokacji aktywów dysponują bogatszym zestawem narzędzi do osiągnięcia wyższych stóp zwrotu. Oprócz bardziej konwencjonalnych instrumentów, takich jak akcje czy obligacje, wykorzystują również te bardziej ryzykowne, jak: instrumenty pochodne, nieruchomości, waluty, udziały w spółkach z o.o., czy też inwestycje alternatywne. Łatwiejszy dostęp do różnorodnych narzędzi finansowych i swobodniejsze nimi operowanie podnosi atrakcyjność funduszu oraz wiąże się z możliwością osiągnięcia wyższych stóp zwrotu z inwestycji. Niektóre instrumenty finansowe, jak na przykład instrumenty pochodne, mogą zapewniać dodatkowe zabezpieczenie inwestycji, ale także zwiększać jej ryzyko, jeśli stosowane są jako narzędzie spekulacyjne.

W przypadku funduszy inwestycyjnych zamkniętych inaczej określone są również wymogi dotyczące limitów koncentracji poszczególnych aktywów. Podczas gdy przykładowo fundusz inwestycyjny otwarty mógłby w akcjach danej spółki ulokować jedynie 5% posiadanych aktywów, to fundusz inwestycyjny zamknięty mógłby zainwestować aż 20%. Możliwość ta znacznie zwiększa szanse na ponadprzeciętne zyski z inwestycji w dany aktyw, choć jednocześnie zwiększa również ryzyko takiej inwestycji. Straty wynikłe ze złej oceny sytuacji przez zarządzającego funduszem mogą okazać się wyjątkowo dotkliwe.

A co z płynnością?

Zgodnie z przepisami prawa polskiego zamknięty, fundusz inwestycyjny emituje certyfikaty inwestycyjne w formie publicznej lub niepublicznej, które są papierami wartościowymi na okaziciela świadczącymi o udziale ich właściciela w majątku funduszu. Nabycie bądź sprzedaż certyfikatów inwestycyjnych możliwe są jedynie w ściśle określonych terminach, przez co spieniężenie certyfikatów jest trudniejsze niż w przypadku jednostek uczestnictwa otwartych funduszy inwestycyjnych. Dla inwestora oznacza to znaczne ograniczenie możliwości wejścia do i wyjścia z inwestycji.

Działa to jednak na korzyść samego funduszu zamkniętego, który ma w tym wypadku zapewnioną większą stabilność posiadanego kapitału niż fundusz otwarty. Ponieważ fundusze inwestycyjne otwarte zobowiązane są do wykonywania każdego polecenia nabycia lub umorzenia jednostek uczestnictwa, jakie zleci inwestor, to muszą stale blokować część posiadanego kapitału i utrzymywać go w formie rezerw na umorzenie jednostek. W przypadku funduszy inwestycyjnych zamkniętych wymogów takich nie ma, co wpływa na jeszcze większy wzrost możliwości inwestycyjnych związanych z efektywniejszym wykorzystaniem kapitału.

Certyfikaty inwestycyjne na GPW

Warszawska Giełda Papierów Wartościowych kojarzy się głównie z akcjami i kontraktami terminowymi. Zdarza się, że inwestorzy nie rozpatrują lub nawet nie zdają sobie sprawy z istnienia innych możliwości inwestycyjnych dostępnych na rodzimym rynku, do których należą między innymi inwestycje w certyfikaty inwestycyjne. Obecnie możliwe jest lokowanie środków w jeden z 51 [*] różnych certyfikatów inwestycyjnych dostępnych na GPW.

Dla certyfikatów inwestycyjnych giełda jest rynkiem wtórnym, dającym inwestorom dodatkową możliwość kupna bądź sprzedaży tych papierów. Warto jednak pamiętać, że nie wszystkie certyfikaty notowane są na giełdzie, a płynność tych, które są na niej obecne, jest zazwyczaj symboliczna. W trakcie trwania sesji handluje się zazwyczaj niewielkim odsetkiem notowanych papierów, przez co miesięczna wartość obrotów w przypadku większości certyfikatów nie przekracza 1 miliona złotych. Oczywiście nie oznacza to, że nie warto interesować się inwestycjami giełdowymi w certyfikaty inwestycyjne. Warto natomiast zdać sobie sprawę z pewnych ograniczeń, jakie można napotkać w trakcie realizacji transakcji.

Zmiany na rynku funduszy inwestycyjnych

Zasady funkcjonowania otwartych funduszy inwestycyjnych na naszym rynku są powszechnie znane, dlatego też uważa się, że fundusze te mają charakter bardziej masowy i tworzone są dla szerokiego grona odbiorców. Więcej wątpliwości budzi działanie zamkniętych funduszy inwestycyjnych, dlatego też ich oferta na ogół skierowana jest do inwestorów z większym doświadczeniem, którzy to poszukują nowych rozwiązań i możliwości inwestycyjnych, a także dysponują większymi niż przeciętni inwestorzy środkami. O takich właśnie klientów zaczęły zabiegać Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych.

Drobni inwestorzy, w szczególności Ci cechujący się niewielkim doświadczeniem, często podejmują nie do końca przemyślane działania. Przykładowo, podczas spadków masowo umarzają jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, co dla Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych oznacza nagły odpływ środków w stosunkowo krótkim czasie. Sytuację taką mogliśmy zaobserwować w 2008 roku, kiedy to aktywa otwartych funduszy inwestycyjnych zmalały o ponad 50% (klienci potrafili w ciągu miesiąca wycofać z funduszy ponad 20 miliardów złotych), a Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych straciły ponad 43% swoich zysków. Znacząco zmieniło to strukturę rynku funduszy inwestycyjnych, sprawiając, że udział zamkniętych funduszy inwestycyjnych w funduszach ogółem wzrósł z 8% na początku roku 2008 do 17% na początku roku 2009.

Coraz bardziej widoczna staje się wciąż rosnąca liczba funduszy inwestycyjnych zamkniętych obecnych na rynku. W ubiegłym roku wzrosła ona aż o 90, podczas gdy, ze względu na m.in. niesprzyjającą koniunkturę i małe zainteresowanie niektórymi inwestycjami, liczba otwartych funduszy inwestycyjnych zmalała o 23. Obecnie moda na tworzenie zamkniętych funduszy inwestycyjnych utrzymuje się – w tym roku zarejestrowano ich już ponad 40[**].

Inwestycje nie tylko dla zamożnych

Znaczna część istniejących i nowo utworzonych funduszy zamkniętych to fundusze „szyte na miarę”, czyli dopasowane do potrzeb i oczekiwań konkretnego inwestora bądź grupy inwestorów dysponujących odpowiednio wysokimi środkami. W tym wypadku fundusze inwestycyjne zamknięte stanowią istotny element usługi Wealth Management.

Zamożni klienci mogą również inwestować w „gotowe” fundusze inwestycyjne zamknięte, które cechują się określonymi, wysokimi progami minimalnej wartości inwestycji. Ta z kolei wynosi często kilkadziesiąt lub nawet kilkaset tysięcy złotych. Jako przykład można podać wrześniową ofertę Allianz TFI – zapisy na certyfikaty inwestycyjne Allianz Platinium FIZ musiały opiewać na kwotę przynajmniej 250 tysięcy złotych. Nieco niższy próg, bo w wysokości 50 tysięcy złotych, ustaliło Legg Mason TFI dla zapisów na certyfikaty inwestycyjne funduszu Legg Mason Skoncentrowany FIZ.

Chociaż część oferty zamkniętych funduszy inwestycyjnych skierowana jest bezpośrednio do wybranej grupy najzamożniejszych inwestorów, to nie oznacza to, że nie ma funduszy dostępnych dla szerszego grona inwestorów indywidualnych. W przypadku funduszy zarządzanych przez takie Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych jak BPH TFI, KBC TFI czy też Opera TFI, możliwe jest zainwestowanie stosunkowo niewielkiej kwoty 1.000 złotych.

Fundusze inwestycyjne zamknięte stają się coraz bardziej popularne - już w chwili obecnej można zaobserwować rosnące zainteresowanie tego typu inwestycjami na rynku. Jednak w dalszym ciągu część inwestorów obawia się tego typu inwestycji ze względu na nieznajomość lub brak zrozumienia zasad ich funkcjonowania w praktyce.

Tymczasem inwestycja taka może okazać się wyjątkowo korzystna, jeśli tylko decyzja o niej zostanie podjęta racjonalnie. Dokonując wyboru, warto więc zwrócić szczególną uwagę na politykę inwestycyjną danego funduszu, przewidywany horyzont czasowy inwestycji oraz koszty, jakie przyjdzie nam ponieść. Jeśli wybierzemy mądrze, to zamknięte fundusze inwestycyjne będą stanowić cenny element naszego portfela i pomogą nam znacznie pomnożyć zainwestowane środki.


[*] Dane na koniec Października 2009

[**] Źródło: opracowania Komisji Nadzoru Finansowego