Pracownicze Programy Emerytalne regulowane są na mocy Ustawy o pracowniczych programach emerytalnych z 20 kwietnia 2004 roku. Są one dobrowolnym i ogólnodostępnym sposobem zorganizowanego oszczędzania, przeznaczonym dla osób chcących zwiększyć swoją przyszłą emeryturę. Utworzenie PPE w danym zakładzie leży w gestii pracodawcy, a podstawą jego istnienia jest zawarcie umowy zakładowej wynegocjowanej z reprezentacją pracowników. Na mocy wspomnianej umowy, dostęp do Programu posiada każdy pracownik spełniający określone w niej warunki.

Formy PPE

PPE mogą być tworzone w zakładach pracy w postaci programów zakładowych, międzyzakładowych lub branżowych w jednej z czterech form:

• pracowniczego funduszu emerytalnego,
• umowy o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu inwestycyjnego,
• umowy grupowego ubezpieczenia na życie pracowników z zakładem ubezpieczeń w formie grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,
• zarządzania zagranicznego.

Podstawowym dokumentem związanym z funkcjonowaniem PPE jest zakładowa umowa emerytalna, która określa formę programu emerytalnego, warunki uczestnictwa oraz zasady gromadzenia środków, ich przenoszenia pomiędzy funduszami inwestycyjnymi i zasady wypłaty transferowej. Osoby zainteresowane udziałem w programie składają pisemną deklarację uczestnictwa, która zawiera oświadczenie pracownika o znajomości zasad pracowniczej umowy emerytalnej, wysokości zadeklarowanej składki dodatkowej i, ewentualnie, rozporządzenie dotyczące rozdysponowania środków po jego śmierci. Po złożeniu deklaracji i spełnieniu warunków uczestnictwa w programie zawierana jest pracownicza umowa emerytalna zawierająca plan emerytalny. Definiuje ona instytucję gromadzącą i zarządzającą środkami, warunki wypłaty, wypłaty transferowej oraz symulację wypłat dla różnych wariantów i przewidywanych warunków. Ważnymi dokumentami są także umowa z instytucją gromadzącą i zarządzającą składkami oraz statut pracowniczego towarzystwa i funduszu emerytalnego.

Składki

W ramach PPE mogą być odprowadzane dwa rodzaje składek: podstawowa i dodatkowa. Oba rodzaje składek inwestowane są na tych samych zasadach i korzystają z tych samych przywilejów związanych z grupowym inwestowaniem w fundusze. Wysokość składki podstawowej ustala pracodawca i może mieć ona charakter kwotowy, procentowy lub też procentowy z kwotowym ograniczeniem, jednakże jej wartość nie może przekroczyć 7% miesięcznego wynagrodzenia brutto pracownika. Od ustalonej składki pracodawca nie musi odprowadzać środków na rzecz ZUS, jest ona natomiast opodatkowana, gdyż stanowi rodzaj przychodu uczestnika Programu.

W celu zwiększenia odprowadzanych kwot pracownik ma możliwość zadeklarowania tzw. składki dodatkowej (o ile zostało to przewidziane w umowie zakładowej). Składka dodatkowa może zostać ustalona kwotowo lub procentowo od wynagrodzenia brutto otrzymywanego u danego pracodawcy. Jej wysokość może być modyfikowana poprzez dokonanie zmian w deklaracji uczestnictwa. W ustawie zastrzeżono, że suma składek dodatkowych wnoszonych przez pracownika do jednego PPE w danym roku nie może być większa niż trzykrotność sumy, która odpowiada maksymalnej wysokości rocznej wpłaty do IKE.

Środki zgromadzone w ramach programu mogą zostać wypłacone w całości lub też w ratach na wniosek pracownika w chwili osiągnięcia przez niego 60 lat bądź też po ukończeniu 55 lat przy jednoczesnym uzyskaniu wcześniejszych uprawnień emerytalnych. Bez wniosku pracownika środki wypłacone zostają automatycznie po osiągnięciu przez niego wieku 70 lat. W przypadku śmierci uczestnika środki wypłacane są na wniosek osoby uprawnionej. Świadczenie otrzymywane z tytułu uczestnictwa w Programie zwolnione jest z konieczności odprowadzania podatków, co wynika bezpośrednio z zasady jednokrotnego opodatkowania.

Uczestnicy PPE

Udział w Programie powinien być umożliwiony przynajmniej połowie pracowników danego zakładu. Dostępny jest on dla wszystkich, którzy spełniają warunki „stażu”, czyli posiadają ukończone 18 lat, są zatrudnieni u danego pracodawcy nie krócej niż 3 miesiące (w tym wypadku mogą istnieć inne warianty, jeżeli umowa zakładowa stanowi inaczej) oraz spełniają inne warunki określone w zakładowej umowie emerytalnej. Programem mogą zostać objęte osoby zatrudnione na cały bądź część etatu, osoby pracujące w oparciu o umowę agencyjną, prowadzące działalność na własny rachunek lub też wydelegowane przez zakład pracy do pracy za granicą. Uczestnikiem może być także sam pracodawca. Jeden pracownik może uczestniczyć kilku PPE prowadzonych w różnych zakładach pracy, w których jest zatrudniony.

W przypadku zmiany miejsca pracy zgromadzone przez pracownika środki zostają przetransferowane do programu w nowym zakładzie pracy. Ten nie może odmówić ich przyjęcia. W sytuacji, gdy w nowym miejscu pracy Program taki nie został uruchomiony, zgromadzane przez pracownika środki są mu wypłacane.

Korzyści z utworzenia i uczestnictwa w PPE

Pracownicze Programy Emerytalne uznawane są za bezpieczny sposób gromadzenia środków. Obowiązuje je szereg systemowych zabezpieczeń oraz konieczność rejestracji w KNF, która może jej odmówić w przypadku, gdy Program zagraża interesom pracowników. Nadzorca ocenia także prawidłowość funkcjonowania PPE na podstawie corocznych raportów dostarczanych przez pracodawcę.

Z punktu widzenia pracodawcy uruchomienie Programu skutkuje przede wszystkim podniesieniem atrakcyjności przedsiębiorstwa w ocenie obecnych i potencjalnych pracowników oraz stwarza wizerunek firmy stabilnej i wiarygodnej, dbającej o przyszłość osób w niej zatrudnionych. Uatrakcyjnia także system wynagradzania i wiąże się z powstaniem dodatkowego narzędzia motywacyjnego. PPE uznaje się za doskonałe narzędzie motywacyjne w czasie kryzysu, które jest tańszym niż podwyżka sposobem zachęcenia pracowników. Dodatkowo Program stanowi swego rodzaju dodatkowe ubezpieczenie wypadkowe pracowników. Chociaż składka podstawowa stanowi podwyżkę wynagrodzenia pracownika przystępującego do PPE, to nie tworzy podstawy do naliczenia składek na rzecz ZUS. Koszty prowadzenia Programu mogą zostać wliczone w koszty uzyskania przychodu.

Pracownicy uczestniczący w PPE mają przede wszystkim możliwość uzyskania świadczenia emerytalnego w wieku przedemerytalnym oraz uzyskania dodatkowych środków wchodzących w skład ich przyszłej emerytury. Gromadzenie środków finansowych powoduje wzrost poczucia bezpieczeństwa. Oprócz dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego pracownicy zyskują także dodatkowe zabezpieczenie chorobowe lub wypadkowe – rentę lub jednorazowe świadczenie w przypadku stwierdzenia niezdolności do pracy. Uzyskany dochód z inwestycji jest zwolniony z podatku od zysków kapitałowych, a przyszłe wypłaty w okresie emerytalnym nie są obciążone podatkiem dochodowym. Środki zgromadzone w ramach PPE podlegają dziedziczeniu, jednocześnie nie będąc przedmiotem opodatkowania w ramach podatku od spadków. Inwestowanie w ramach PPE związane jest dla pracownika z niższymi kosztami, niż miałoby to miejsce w przypadku transakcji dokonywanych indywidualnie. Ponadto programy są w stanie wytworzyć większy kapitał niż indywidualne inwestycje przy składce na porównywalnym poziomie.

Do wad PPE można zaliczy brak ciągłości programu w przypadku zmiany pracy, jeśli nowy pracodawca nie prowadzi tego typu programów. Dodatkowo w takiej sytuacji umowa ubezpieczeniowa nie jest kontynuowana. Ma to istotne znaczenie w przypadku osób, dla których podjęcie indywidualnego ubezpieczenia jest niemożliwe ze względów wysokich kosztów związanych z wiekiem lub ze względów zdrowotnych. Od programów nie wymaga się uzyskiwania minimalnej stopy zwrotu. Istotny jest także fakt, że choć znana jest wysokość składki, to niewiadomą pozostaje wysokość przyszłego świadczenia.

Rosnące aktywa

Obecnie Pracownicze Programy Emerytalne cieszą się coraz większą popularnością ze strony pracodawców i pracowników. W zeszłym roku ich aktywa wzrosły o około 1,39 mld złotych do poziomu prawie 5 mld złotych. Oznacza to 38-procentowy wzrost, który spowodowany był rosnącą liczbą Programów oraz przynoszącymi zysk inwestycjami (szacuje się, że dzięki nim aktywa zwiększyły się o 770 mln złotych). Na koniec 2009 roku liczba uczestników PPE wyniosła około 333,5 tysiąca osób (wzrost o 10 tysięcy w ciągu roku), a liczba programów wynosiła 1099 (o 21 więcej w ciągu roku). Zdaniem ekspertów rynek ten zachowa w najbliższych latach tendencję wzrostową, chociaż jej dynamika może być dość powolna.

Opracowania zawarte w portalu inwestycyjnym www.gazetatrend.pl nie są rekomendacjami w rozumieniu przepisów Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 19 października 2005 r. w sprawie informacji stanowiących rekomendacje dotyczące instrumentów finansowych lub ich emitentów (Dz. U. z 2005 r. Nr 206, poz. 1715). Wydawca i autorzy nie ponoszą odpowiedzialności za szkody poniesione w wyniku decyzji inwestycyjnych podjętych na podstawie opracowań publikowanych w ramach portalu inwestycyjnego www.gazetatrend.pl.

Wszelkie opinie i oceny zawarte w niniejszym serwisie wyrażają indywidualne opinie osób je sporządzających w dniu ich publikacji i nie mogą być interpretowane jako podstawa do podejmowania jakichkolwiek decyzji dotyczących inwestycji dokonywanych przez czytelnika.

Dodatkowe ikony wykorzystane na zasadach licencji Creative Commons: famfamfam Silk oraz FatCow.